Tien jaar geleden ging er een wereld voor me open, de wereld van de positieve psychologie. Versterk wat werkt. Grote dromen, kleine stappen. Dat werden vanaf dat moment niet meer losse woorden, maar een manier van tegen de wereld aankijken, een manier van gesprekken voeren. En wat leverde het gigantisch veel mooie bewegingen op. Leerlingen en collega's die eerst vastzaten in wat ze niet onder de knie kregen, keken anders. Het werd kijken naar wat wél lukte en geloof in eigen kunnen. Nu, tien jaar later, is er dit boek over ‘Waarderend Leren als veranderaanpak’ en de wereld opende bij het lezen weer verder dan destijds. Wat een verfrissende manier om veranderprocessen te benaderen. Dank Stefan en Eefje voor jullie kijk op groei, op mensen en op veranderen. Wat mij betreft een grote aanbeveling voor alle leidinggevenden in het onderwijs.
Teams die samen aan een beter onderwijs bouwen, gun ik het plezier dat ze kunnen beleven aan het energie-gevende leerproces waarvoor dit nieuwe boek een overtuigend pleidooi houdt. Ook al richten we ons op knellende problemen en lastige dilemma’s in soms vastgelopen omgevingen, de auteurs laten zien hoe de congruente toepassing van waarderende principes kan zorgen voor verbinding, lichtheid en een aantrekkelijke vooruitgang.
Eefje Teeuwisse en Stefan van Langevelde verbinden hun rijke praktijkervaring met invloedrijke theorieën en inzichten uit ondersteunend onderzoek. Daarbij nemen ze de lezer mee in uitnodigende doe-opdrachten en verdiepende reflectiemomenten. Zodra het lukt om nieuwsgierig te zijn naar hoe iets beter kan, samen waardering te geven aan wat al in de gewenste richting gaat, en ruimte te geven aan grote dromen, zal de kans op succes in kleine stappen verder toenemen. En die werkwijze levert een heerlijk gevoel van voldoening op, omdat je mee invloed kunt uitoefenen op jouw werk en op wat voor jou en je collega’s betekenisvol blijk te zijn.
Als je je school in beweging wilt brengen, gaat het niet om verandermanagement dat met strategische slimmigheden de opgelegde opdracht van een ander voor elkaar probeert te rommelen. Er bestaat immers ook een veranderaanpak die op een betrokken manier investeert in het duurzame leerproces van collega’s die de gezamenlijke wens koesteren om hun werk mooier te maken. Dit fijn geschreven boek maakt nieuwsgierig naar elkaars verhalen, met aandacht voor wat er al lukt, en biedt helpende gedachten die energie geven voor het realiseren van vervolgstappen en concrete successen. In een school waar dit lukt, lijken leren en werken samen te vallen.
Het boek ‘Waarderend Leren’ van Eefje Teeuwisse, Annechien van Buurt en Nina Timmermans stamt alweer uit 2017 en het blijft een boek dat je steeds weer uit de kast pakt om inspiratie op te doen. Mijn verwachtingen waren dan ook hooggespannen toen ik hoorde dat er een opvolger aan kwam: ‘Waarderend leren als veranderaanpak’. En het boek weet die verwachtingen ruimschoots te overtreffen.
Waarderend leren heeft zijn basis in de positieve psychologie en heeft internationaal veel bekendheid onder Appreciative Inquiry. Positieve psychologie in leerprocessen levert vaak verrassend veel op - Zowel pedagogisch als didactisch. Je leerlingen gaan er op aan. Als ervaren schoolleider op een middelbare school in Zuid-Holland ken ik het belang van ontwikkelingsgericht kijken naar leerlingen, en naar elkaar, heel goed. We worden gemakkelijk afgeleid door iets wat niet goed gaat, waardoor we bijna zouden vergeten te zien wat er wel goed gaat, laat staan benoemen. Waarderend leren moet cultuur worden, bij jezelf en in je organisatie. Maar hoe ga je dat doen?
Zo komen we bij de inhoud van ‘Waarderend leren als veranderaanpak’, van Eefje Teeuwisse en Stefan van Langevelde. Het boek neemt je, na een korte introductie, op uitstekende wijze mee in de theorie van onder andere actieonderzoek. Het geeft je een overzichtelijk kompas om richting te geven aan de verandering die je wilt zien in je organisatie. Hoewel het boek een absolute aanrader is voor schoolleiders, is het boek niet te missen voor iedereen die in het onderwijs werkt en bewust bezig is met de motivatie van leerlingen. Goede veranderingen komen, zoals de theorie ook betoogt, vaak in kleine stappen en vaak juist niet van bovenaf. Goede veranderingen ontstaan als mensen met elkaar ontdekken waarom iets in een bepaalde situatie wel goed werkt en vervolgens energie krijgen van het feit dat je dat samen doet. Het boek laat heel effectief zien hoe jij het verschil kunt maken.
En dat is ook de andere kracht van het boek; het brengt de theorie in praktijk. Het boek laat jou, op een waarderende manier, kennis maken met de theorie. De principes: Waardeer wat is, Versterk wat werkt, Wees nieuwsgierig, Maak energie los, Doe het samen en Droom groot, zet kleine stappen vormen de leidraad die energie en positiviteit geven aan veranderprocessen binnen de school. Heel handzaam, helder en natuurlijk.
Het boek blijft toegankelijk en vermijdt overmatige theoretisering, maar er zijn veel bronnen die je kunt raadplegen als je dieper de theorie in wilt gaan. Daarnaast is er een vrij toegankelijke website www.takeastep.nl/waarderend-leren die boordevol inspirerend materiaal staat; video's, artikelen, podcasts en boeken die je verder kunnen helpen.
Als je eenmaal de kracht van het model ziet, dan zie je dat er veel in je organisatie wat meer waarderend kan, zoals bijvoorbeeld een gesprekscyclus of een vergadering. Ik heb met eigen ogen gezien dat als het dan werkt, je eigenlijk niet goed begrijpt waarom je niet altijd al op die manier hebt gewerkt. Dit boek hoort, samen met zijn voorganger, bij iedereen binnen het onderwijs in de kast.
‘Mensen maken je school’ is het centrale vertrekpunt van Eefje en Stefan. En dat zie je in elke pagina van dit aanstekelijke boek terug. Ze zetten je aan het denken over wat verandering eigenlijk is (is onderwijs eigenlijk niet steeds in beweging?) en moedigen je als lezer aan om docenten, maar ook leerlingen en partners van buiten, te betrekken bij vernieuwing in de school. Voortbouwend op wat al werkt, op wat je als school in huis hebt en waar je met elkaar echt warm voor loopt. Want die insteek brengt energie, verbinding en concreet resultaat. Een van mijn favoriete onderdelen van het boek is misschien wel het laatste, waarin ze vier hele praktische manieren van werken schetsen om met elkaar ’school te maken’: van actieonderzoek tot collegiale visitatie. Je kunt er zo mee aan de slag!